Kompüterin arxivində “sevimli kitablar” adlı köhnə bir fayla rastladım. Bir vaxt uşaqlar üçün hazırladığım bir-birindən fərqli kitabların siyahısı idi. Onlar orta məktəbdə oxuyanda hazırlamışdım. Belə siyahı tutmaqda tək məqsədim böyüdükcə nələri oxunmalarını onlara tövsiyyə etmək deyildi, həm də, öz oxuyub bəyəndiyim kitablar, bədii, elmi, siyasi əsərlərlə tanış etmək, onlarda kitab oxumağa maraq yaratmaq idi.
Sizcə, Azərbaycanla eyni qədər – 10 milyon nəfər əhalisi olan İsveçdə hər il neçə ədəbiyyat müsabiqəsi keçirilir? Fikrinizdə bir rəqəm tutun…
Kitabın, ədəbiyyatın İsveç toplumunun həyatında oynadığı rola aid çox yazmışam. Məsələn, ölkənin ikinci böyük şəhəri – Yöteborqda hər il keçirilən Beynəlxalq Kitab Sərgi-Yarmarkasından bəhs edən “Ədəbiyyatı dünya hadisəsinə çevirən xalqın kitab mədəniyyəti” yazısı. 1985-ci ildən keçirilən sərgi Şimalı Avropanın ən kütləvi mədəniyyət tədbiri sayılır, ziyarətçi sayı bəzi illərdə 100 mini ötür. Ölkənin hər yerindən on minlərlə insan el şənliyinə gəlirmiş kimi axışıb sərgiyə gəlir, pul verib bilet alır, 800-dək eksponata baxmaq, 300-dək seminarda iştirak etmək fürsətini dəyərləndirir, illik kitab tədarükünü görür.
Bu yazıya məni sövq edən müxtəlif ədəbiyyat müsabiqəsi haqda reklamların, elanların rastıma çıxması oldu. Maraq məni götürdü, axtarış verib yüngülcə araşdırdım və heyran qaldım.
Bir neçəsini sizinlə də tanış eləyim.
Vahid Qazinin “Çöl Qala” povesti haqda
“Böyük ideallar haqqında bir ömür boyu düşünmək lazımdırmı?” sualını bir-birinə verən iki insan təsəvvür edin. Bir-biriylə bu mövzuda danışan, danışa bilən, yaza bilən insanla rastlaşdınızmı? Əgər, rastlaşdınızsa onda siz bu kitabı dərindən anlayacaqsınız. Axı, müəllif onu “öz dünyasını qurmağa çalışanların hekayəti” adlandırıb. Adamı maraq bürüyür: görəsən, mən öz dünyamı qura bildim? Görəsən, mənim yazışdığım insanla kitabın qəhrəmanlarının toxunduğu mövzular harda çarpazlaşır, harda toqquşur, harda harmoniya yaradır?
Müəllifdən
Növbəti kitabı bloqumun “Adamlar və kitablar” bölümündəki yazılardan tərtib etmək fikrindəydim. Bu silsilədən olan yazıların bir qismi roman qəhrəmanı olası adamlardan bəhs etdiyi kimi, o biri qisim yazılar da elə o cür insanları əsər personajına çevirən kitablardan danışır.
Toplayıb bir yerə yığanda gördüm həm həcmi böyük çıxır, həm də məna, məqsəd, hədəf baxımdan iki fərqli kitab alınır. Kitablardan bir, adamlardan başqa kitab bağlamaq daha ağlabatan gəldi mənə. Odur ki, “Persona” və “Portret” adlı iki ayrı kitab ərsəyə gətirəsi oldum.
“Persona”ya kitablar haqda yazıları daxil elədim. Yazıların yalnız kitablar haqda olması onların ədəbi tənqid ruhunda təhlil edilməsi anlamına gəlməməlidir. Ədəbi tənqidçi deyiləm. Yalnız ən çox bəyəndiyim kitablardan yazmışam da deyə bilmərəm. Ona qalsa, gərək indiyədək onlarla sevimli kitabdan yazmış olaydım. Burada bəyəndiklərimlə yanaşı, sadəcə mənə yazı mövzusu vermiş kitablardan da söz açmışam. Yəni nə vaxtsa qələm çalmaq istədiyim mövzuya təkan vermişlərdən.
“Əsl mədəni adam tək qalanda da özüylə mədəni davranan kəsdir”.
Bu sözü atamdan eşitmişəm. Təxminən belə ifadə eləmişdi fikrini. Dayımla söhbətində qulağım çalmışdı. Nərd oynaya-oynaya maraqlı söhbətlər edərdilər. Uşaq vaxtlarım idi onda. İndi-indi anlayıram mənasını. Yəni adam arasında mədəni görünmək hələ mədəni adam olmağına dəlalət eləmir; mədəni adam tək sözündə, əməlində yox, fikrində, düşüncəsində, özüylə söhbətində də mədəni olandır!
Hələ çoxdan qərara gəlmişdim ki, “Ruhlar şəhəri”ni bir də nəşr etdirəsi olsam, onu kitabın ilk iki nəşrindən sonra Ağdama həsr etdiyim yazılarla, gündəliyimdə qaraladığım; bəzilərini Facebook səhifəmdə paylaşdığım, bəzilərini jurnalistlərlə söhbətlərdə danışdığım xatirələrlə, kitab haqqında yazılan məqalə, resenziya, məktub, mesaj, şeir, hətta SMS-lərdən seçmələrlə birlikdə nəşr etdirəcəm.
Başqalarını bilmirəm, mənim üçün müsahibə vermək yazı yazmaqdan çətindir. Məsuliyyəti böyükdür, ona görə. Yazıda fikirlərinə dəfələrlə dönmək, redaktələr etmək imkanın olur. Müsahibədə isə belə deyil, “insaflı” jurnalist dərc etməzdən qabaq uzaqbaşı bir dəfə oxumağına şərait yaradar. TV müsahibələrdə bu fürsət də yoxdur. Hələ peşəkar jurnalistin gözləmədiyin, qəfil sualına düşünməyə vaxtın olmamasını demirəm heç. Bir sözlə, müsahibə vermək yazı yazmaqdan ağır işdir. Yəqin ona görədir, verdiyim müsahibələr qədər də min-bir bəhanə ilə boyun qaçırdıqlarım var.
Öz əsərlərində oxucunu özüylə birgə dünyanı qarış- qarış gəzdirən yazardır Vahid Qazi. Bir yeri heç vaxt görməyən adama oranı yurd kimi göstərib sevdirməyi, məsələn “Ruhlar şəhəri” kimi, öz nisgilini xəfif bir mehə çevirib oxucularının ürəyinə sərməyi bacaran insandır Vahid Qazi. Onunla söhbətimizdə qürbəti nə qədər gözəl təsvir etsə də, danışdığı xatirələrin hamısında söhbətimizin “əli-qolu” Azərbaycana, Qarabağa, Ağdama uzanırdı. - Mən Ağdamı görməmişəm. Vahid Qazi mənə Ağdamı necə təsəvvür edə bilər? Yazınızla “Ruhlar şəhəri” demisiniz, bəs indi?... - Qəfil sual qəfil də cavab istəyir. Bu suala düşünüb cavab vermək üçün çox uzaq keçmişə getmək lazımdır. Amma qəfil cavab belədir: Ağdam fərqli, hətta deyərdim, bir-birinə zidd xarakterli insanların, konqlomerat sosial icmaların harmoniyada yaşadığı yer idi. Təsəvvür edin, müxtəlif yerdən gəlmiş adamlar Ağdamda, kimya diliylə desəm, tez bir zamanda “həll olur”du, “ağdamlaşır”dı. Sonra isə ağdamlı olmağıyla fəxr edən təəssübkeşə çevrilirdi. Məsələn, redaktorunuz Aqil Abbas kimi.
Oxuduğum son sevgi romanından düz üç il ötürdü. Hər şeyin son dərəcə əlçatan, asan, bəzən hətta bayağı olduğu bu zəmanədə düşünürsən sevgi erası çoxdan bitib. Hisslərin öz yerini hiyləgər gedişlərə verdiyi sanki yüz il olub. Duyğuların adamı qızındıracaq qədər istiliyi qalmayıb. Ruslar belə aldadıcı vəziyyətlərə “мишурный блеск” deyir, yəni yalançı parıltı. Saxta vəziyyətləri bu qədər gözəl anladan ikinci bir söz bilmirəm. Oxumağa davam et
“Hyresgäster” (“Çöl Qala”) povestinin Stokholm təqdimatında dediklərim
Çoxdandı bu qədər adamla bir yerdə görüşməmişdim. Sonuncu belə görüş Bakıda, “Akademkitab” mağazasında “Çamayra. Kuba dəftəri” kitabımın təqdimatında olmuşdu.
İndi İsveçin dörd bir yanından dostlar gəlib. Neçə yüz kilometr yol qət etmisiniz. Çox sağ olun!
İsveçcə “Hyresgäster”, yəni “Kirayənişinlər” adıyla nəşr olunan “Çöl Qala” barədə adətən iki cür adamın sualı olur – onu oxuyanın, bir də oxumayanın. Oxuyanların suallarına görüşümüzün müzakirə, sual-cavab bölümündə toxunacam. İndi, icazənizlə, oxumayanların sualından danışım. Oxumağa davam et
Vahid Qazinin bloqu 