“Adamlar və kitablar” silsiləsindən
Yaxud 150 illik suallarla baş-başa
Rəhman Bədəlovun “Легко ли быть азербайджанцем? Диалоги с самим собой” (“Azərbaycanlı olmaq asanmı? Öz-özümlə dialoqlar”) kitabını Azərbaycanda Maarifçi Hərəkatın 150 ildə keçdiyi yola, 100 il qabaq başlayıb hələ də bitməyən millətləşmə prosesinə, milli kimliyimizə baxış toplusu da, 85 yaşlı filosofun ömür müşahidələrindən fəlsəfi memuar da adlandırmaq olar.
“Yalama” sənədli povestində müəllif Arif Əliyev 100 il bizdən gizlədilən bir həqiqəti gün işığına çıxarıb. Elə bir həqiqəti tapıb ki, xəbər tutan hər vətənsevərin fərəhdən ürəyi coşur, gözü yaşarır.
Həm də qəlbi sızlayır… Oxumağa davam et
Və ya İsveçdə baş tutmayan ianə kampaniyası
Söz vaxtına çəkər, 2013-cü ilin bir soyuq noyabr axşamıydı. Praqa hotellərinin birində otağıma çəkilib televizorda baxmağa veriliş gəzirdim. Pultla kanalları çevirir, dünyanın neçə dilində yayımlanan TV-ləri bir-bir ötürürdüm.
Erməni kanalına rastlayanda əl saxladım. Ermənicə bir şey anlamasam da görüntülərdən, tez-tez qulağım çalan tanış sözlərdən başa düşdüm ki, bu, Kaliforniyadan yayımlanan erməni televiziyasıdı – Qarabağa yardım telemarafonu keçirir. Oxumağa davam et
Bütün zamanların lideri1961-ci ilin 12 aprelində ABŞ-ın hakim dairələri kosmik sahəsində Sovetlərə uduzmağın panik durumunu yaşadı. Amma bu hal uzun sürmədi, cəmi bir ay sonra, lap dəqiqi mayın 25-də prezident Con Kennedi Konqresdə tarixi çıxışını etdi. Sovetlərdən daha uzağa gedən – Ayın fəth olunmasını hədəfləyən belə bir fikir söylədi: ”Mən inanıram ki, bizim millətimiz bu onilliyin sonuna qədər insanın Ay səthinə enişi və təhlükəsiz Yerə dönüşü məqsədinə nail olacaq”.
Bu, demokratik ölkə prezidentinin öz xalqına yaxın on il üçün vədiydi.
Kosmik uğurdan eyforiya yaşayan SSRİ-nin dövlət rəhbəri Nikita Xruşşov da həmin il xalqına söz verdi. Oktyabrın 31-də Kommunist Partiyasının qurultayında çıxış edərkən dedi: ”Sovet xalqının indiki nəsli kommunizmdə yaşayacaq”. Qurultay nümayəndələrinin qəbul etdiyi proqram sənədində kommunizm quruculuğunun başa çatma tarixi də göstərilmişdi – 20 il sonra.
Bu isə totalitar rejim başçısının öz xalqına verdiyi söz idi.
***
Demokratik ölkənin lideri vətəndaşın ona çəkdiyi azadlıqlar çərçivəsində azaddı. O, cəmiyyət qarşısında hesabatlıdı. Onun söz və əməl cavabdehliyi var. Oxumağa davam et
Azadlığın, köləliyin şəkli necədi sizin təsəvvürünüzdə, bilmirəm!
Mənim xəyalımdakı azadlıq ucsuz-bucaqsız çiçəkli çəmənliyin günəşlə açılan səhərinə bənzəyir.
Köləlik deyəndə isə gözümün qabağına bataqlıq meşəsinin şərqarışan ala-qaranlığı gəlir.
Eskizini qaralamağa cəhd elədiyim bu iki fərqli mənzərəni siz də fikrinizdə canlandırmağa çalışın! Özünüzü əvvəl günəşli çəmənlikdə, sonra bataqlıq alatoranlığında duyun!
Alınırmı?
Çiçəklərinə şeh düşən çəmənliyin üfüqədək uzanan genişliyinə baxın! Havasını ciyərlərinizə çəkin! Sabah günəşinin ilığını dərinizdə hiss eləyin!
Şeh üstündə bərq vuran şəfəqlər günəşdən soraq gətirib sizə. Nur selindən gözünüz qamaşır, qıyılır, amma beyninizdə aydın düşüncələrə yol açılır.
Bax, mənim ”Azadlıq” tablom belədi! Oxumağa davam et
Ömrünü ”qızqaytaran” marketlərə bağışlayan Bakı bukinistlərindən 20-25 il əvvəl aldığım, hələ ondan da 20-25 il əvvəl nəşr edilən, artıq yaşı yaşımı haqlamış, səhifələri toz qoxuyan, bəxti üzünə gülüb ata yurdum Ağdama, sonra da yüzlərlə kitaba qarışıb Yerevan Kağız Emalı zavoduna reinkarnasiya (qəşəng sözdür, həm də dəbdədir), yaxud da evimizin ortasında çatılan düşmən ocağına talaşa olmağa getməyib Bakıda qalan kitabları ilin-günün bu vaxtında oxumaq həvəsimin yaranma səbəbini bilmirəm. Onu bilirəm ki, tozunu uda-uda arxasına düşüb biriylə bir zamana, o biriylə başqa məkana getməkdən xoşum gəlir.
Onlardan biri – Meri Abramsonun “Ot Dante k Alberti” kitabı məni italyan İntibahının ilkin dövrünə aparıdı, dolandırıb bizim istiqlalçı atalarımızın qurduğu cümhuriyyət illərinə qaytardı…
Cəsarət və ehtiyatlılıq, işgüzarlıq və sərhesablıq, hərtərəfli bilik və geniş dünyagörüşü, zirəklik və diplomat bacarığı tələb olunan ilkin kapitalist münasibətlərinin ortaya çıxardığı sənətkar və tacirlərdən ibarət sosial təbəqənin italyan cəmiyyətinə gətirdiyi yeni ictimai şüurun Renessans adlanan mədəniyyət erasına təməl olacağı o dövrdə kimsənin ağlına gəlməzdi. İnsanların şüur, mədəniyyət, dini baxış və dünyagörüşündə çevriliş edən humanist Avropa intellektual hərəkatının ilk illərində yaranan ictimai münasibətlər, nə qədər qəribə görünsə də, bizim bu günümüzlə səsləşir.
Kitabdan dilimizə çevirdiyim sitatları mən gətirim, qənaətə özün gəl, dostum oxucu!
Florensiyalı tacir Çertaldo XIV əsrin 60-cı illərində yazırdı: Oxumağa davam et
(“Yaddaş ləpirləri” silsiləsindən)
“Söz bütün hissləri dartıb uzada bilən yayma dəzgahıdır” yazarkən Qustav Floberin hansı ovqatda olduğu onun “Madam Bavari”sindən bilinir. Amma inana bilmərəm ki, bu dahi yazıçı da nə vaxtsa sözün əlində aciz qalmasın, ən dərin hissi ürəyində fır bağlayıb, dilinin ucunda düyünlənib sözə çevrilə bilməsin.
Hələ sözlə davadan qalib çıxan görmədim… Oxumağa davam et
Vahid Qazinin bloqu 